Bisschop Desmond Tutu als mens, leider en bisschop

We kennen hem van journaals, krantenartikelen, e.d. Maar hoe kwam hij zo in de publiciteit? Wat dreef hem en wat voor mens was hij? Is er nog plaats voor een ‘Tutu’ anno 2022?

Tutu wordt in 1931 geboren in een arme wijk vlakbij Johannesburg. Het liefst zou hij medicijnen willen studeren en arts worden. Dit is echter niet voor hem weggelegd. De familie heeft hier geen geld voor en als ‘zwarte’ student heeft hij bovendien geen toegang tot medisch onderwijs. Hij besluit onderwijzer te worden. Ook hier wordt hij geconfronteerd met de ongelijkheid. Hij merkt dat het onderwijs aan de zwarte bevolking steeds verder wordt uitgekleed. Uit protest legt hij zijn functie neer. Toch raakt hij niet verbitterd. Zijn drang om mensen te helpen blijft onverminderd sterk. Zijn rechtvaardigheidsgevoel maakt dat hij het hogerop zoekt, bij God. Op zijn zesentwintigste kiest hij ervoor Anglicaans priester te worden.

Dit was op zijn minst een opmerkelijke stap. Het hoofd van de Anglicaanse kerk is namelijk de koning of koningin van Engeland. En waren het niet juist die witte overheersers die zijn droom om dokter te worden hadden geboycot? Het beeld van de werkelijkheid gaat voor Tutu verder dan dat. Als kind zag hij dat een witte priester zijn hoed afnam voor zijn moeder. Dit teken van respect voor zijn zwarte moeder maakte diepe indruk op hem. Misschien verklaart het voor een deel waarom de Anglicaanse kerk zo’n aantrekkingskracht op hem had.

In deze kerk ervaart hij een gelijkwaardige behandeling. Dit sterkt hem in zijn overtuiging dat hij de juiste keuze heeft gemaakt. Binnen en buiten de kerk begint zijn invloed te groeien. In 1989 wordt hij het gezicht van de vreedzame protestmars tegen apartheid. Het apartheidsregime geeft vier maanden later Nelson Mandela zijn vrijheid terug. Er breekt een nieuwe tijd aan. Als Mandela in 1994 president wordt, stelt hij Desmond aan als leider van de waarheids-en verzoeningscommissie. De commissie wil het verhaal van beide kanten horen.

Hij roept met bewogenheid op tot erkenning van schuld, vergeving en verzoening. Hij weet op een liefdevolle manier ook Winnie Mandela zover te krijgen dat zij haar deel als schuldige belijdt en om vergeving vraagt. Deze beelden gaan de wereld rond. Tutu laat zichzelf zien als bewogen leider die onpartijdig op zoek is naar waarheid met als doel verzoening en de wereld ziet dat. Als inspirerend leider ziet hij dat verzoening plaatsvindt. Zijn woorden vinden gehoor omdat hij aanspraak maakt op gedeelde waarden in de Zuid Afrikaanse samenleving. Zowel blanken als zwarten hebben dezelfde Bijbel en wanneer die goed wordt gelezen dan kom je tot de ontdekking dat voor de God van de Bijbel verzoening het centrale thema is. God belooft verzoening in Genesis 3. De priesterdienst is erop gericht om verzoening te bewerken zoals beschreven in het hart van de Thora (Leviticus 16). De profeten verkondigden aan het volk zowel straf voor onrecht als hoop op herstel. In het Evangelie lezen we dat de Zoon van God, Jezus Christus, komt in de wereld (Kerst) met als doel om verzoening voor de wereld te bewerkstelligen (Pasen) voor wie dat wil ontvangen.

Zoals een profeet kaartte Tutu in de jaren 90 en 2000 internationaal misstanden aan. Zowel Mugabe, Zuma, Blair, Bush als vele andere machthebbers riep hij ter verantwoording voor hun daden. Daarmee maakte hij geen vrienden. Waarheid en rechtvaardigheid stonden bij hem hoog in het vaandel. Hij begreep dat er geen verzoening en vrede kan plaatsvinden als deze niet gebaseerd zijn op waarheid en recht. Rond Kerst overleed Tutu. We zullen hem herinneren als de verzoeningsprediker, de gids met een moreel kompas, een licht voor de volkeren. Tutu kon dit zijn omdat hij was aangestoken door het Grote Licht, Degene waar Kerst omdraait. Daarnaast werd hij ook gesteund door zijn vrouw met wie hij 66 jaar was getrouwd.

Tutu mag deze aarde dan wel verlaten maar de God van Tutu heeft Zijn handen niet van deze wereld afgetrokken. Dat is maar goed ook want er wachten ons nog vele morele dilemma’s en uitdagingen op gebied van klimaatverandering, armoedebestrijding, mensenhandel, ontbossing, afname van soorten rijkdom in zowel flora als fauna, milieuvervuiling in de oceanen en de lucht, expansiedrift van grootmachten, vluchtelingenstromen, etc.. Des te meer hebben we een nieuwe inspirerende Tutu nodig in deze woelige tijden. Deze leider zal het echter wel lastig krijgen omdat de tijden zijn veranderd. Welke waarden delen we immers nog gemeenschappelijk?

Auteur: Dick Bos (MSc)

Initiatiefnemer van Search4Truth.eu en expeditieleider bij Your Progress (avontuurlijke leiderschapstrainingen in de wildernis)

Geraadpleegde Bronnen op 30 en 31 dec’31:

https://www.nrc.nl/nieuws/2021/12/26/de-opstandige-bisschop-2-a4072102)

https://www.ad.nl/buitenland/antiapartheidsheld-bisschop-desmond-tutu-90-overleden-begrafenis-op-1-januari~a947f734/)

https://www.nd.nl/reader/23069/126383/zijn-er-nog-morele-leiders-voor-2022-

Deel dit bericht s.v.p.